İçindekiler
Rötre Nedir?
Rötre; genel anlamıyla yerine dökülen betonun bir takım fiziksel veya kimyasal etkiler altında kalarak büzülmesi sonucu ortaya çıkan hacimsel değişme olaylarına denir. Söz konusu hacimsel değişimler sonucunda kimi zaman kılcal boyutlarda kimi zaman ise daha derin boyutlarda çatlak oluşumları meydana gelir.
Betonarme yapılarda meydana gelen çatlakların büyük çoğunluğunu yapısal çatlaklar, oturma çatlakları, taze beton çatlakları ve rötre (büzülme) çatlakları oluşturmaktadır. Bu tip çatlaklardan bazıları yapılar için büyük risk teşkil etmekle birlikte kimisi de doğrudan yapı için hayati bir risk teşkil etmez ancak dolaylı olarak donatı korozyonuna sebebiyet verebilir. Bu nedenle betonda meydan gelen çatlakların tümü teknik olarak istenmeyen durumlardır.
Hazır beton kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte rötre çatlaklarının daha fazla görüldüğü de söylenebilir. Bu durumun nedenini yazının ilerleyen bölümlerinde detaylı olarak inceleyebilirsiniz.
Rötre Çatlağı Çeşitleri
Büzülme ya da diğer bir değişle rötre çatlaklarının ortaya çıkış sebeplerine göre (fiziksel/kimyasal) pek çok çeşidi bulunmaktadır.
- Plastik Rötre Çatlakları: Beton henüz plastik halde yani taze durumdayken yüzey kısmındaki suyun buharlaşması sonucu meydana gelen kuruma neticesinde ortaya çıkan örümcek ağını andıran biçimde yüzeysel çatlaklardır.
- KarbonatlaşmaRötresi:Beton karışımında bulunan çimento hamuru içeriğindeki kalsiyum hidroksitin [Ca(OH)2] havada bulunan karbondioksit (CO2) ile temas etmesi sonucu kalsiyum karbonat (CaCO3) ve bir miktar su (H2O) açığa çıkmaktadır. Tepkime: Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3 + H2O. Bu tepkime sonucu çimento hamuru içeriğindeki kalsiyum hidroksitte bulunan suyun bir kısmı kaybedilir ve çimento hamuru büzülür; yüzeysel çatlaklara sebep olunur.
- Hidrolik Rötre:Hava sıcaklığının yüksek olması, aşırı rüzgâr, nemin az olması gibi dış etkenler nedeniyle sertleşmiş haldeki beton içeriğinde bulunan suyun bir kısmının buharlaşarak kaybedilmesi olayıdır.
- Negatif (Şişme) Rötre: Hidrolik rötrede yaşanan kuruma olayının aksine negatif rötre ya da diğer bir değişle şişme olayı ise çimento hamuru veya blok halindeki betonun uzun bir süre boyunca su içerisinde kalması sonucunda yaşanan hacim artışıdır.Yaşanan hacim artışına negatif büzülme de denilmektedir.
- Termik Rötre: Baraj veya köprü gibi yapılarda imal edilen büyük-kalın beton kütlelerinde hidratasyon ısısının bütün bir kütleyi ısıtacak seviyede artmadığı durumlarda dışta kalan betonun iç kısımdaki betona göre daha hızlı soğuduğu görülür. Bu durum çekme gerilmelerinin oluşmasına yol açarak derin çatlalaklara sebebiyet verebilmektedir.
- Hidratasyon Rötresi: Yerine dökülen betonlarda su/çimento oranının 0,50’den daha az olması durumunda, beton içerisindeki kapiler boşluklarda bulunan suyun bir kısmının hidratasyon için harcanarak azalması sonucu görülen büzülme çeşididir. Buharlaşma ve diğer dış etkenlere bağlı olarak su kaybına hiç gerek kalmadan betonun kendi yapısından kaynaklı olarak ortaya çıkabilmektedir.
- Hazır beton kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte plastik rötre çatlıklarının da görülmesi sıklaşmıştır. Bu bakımdan yazımızda özellikle üzerinde duracağımız konu plastik rötre çatlakları olacaktır.
Plastik Rötre Çatlağı Nedenleri
Plastik rötre çatlakları, yerine dökülen betonun henüz taze haldeyken yaşadığı erken dönem çatlaklarıdır. Genellikle yatay yüzeylerde görülen ve örümcek ağını andıracak bir görünümde olan yüzeysel kılcal çatlaklardır. Beton henüz sertleşmesini gerçekleştirmeden önce; yani dökümden birkaç saat sonra (2-4 saat sonra) başlayan buharlaşma sonucu yüzey kısımdaki su miktarı azalarak büzülme görülür ve bu durum plastik rötre çatlaklarının oluşmasına yol açar.
Yeni dökülen betonda rüzgar, düşük bağıl nem, aşırı sıcaklık vd. etkenler sonucunda buharlaşma hızının artarak terleme hızının üzerine çıkması sonucu yüzeyde kuruma meydana gelir; yüzey kısmı büzülür ve plastik rötre çatlakları ortaya çıkar.
Peki daha önce belirttiğimiz gibi hazır beton kullanımı ve plastik rötre arasındaki ilişkiyi inceleyecek olursak… Hazır betonların genellikle daha yüksek çimento dozajının bulunması, daha iyi bir granülometriye sahip olması ve şantiye ortamında daha gelişmiş sıkıştırma tekniklerinin uygulanması gibi etmenler sonucunda betonda terleme işleminin zorlaşacağı düşünülebilir. Bu bağlamda hazır betonlarda plastik rötre çatlaklarına daha sık rastlandığı söylenmektedir.
Plastik Rötre Çatlağı Nasıl Önlenir
- Öncelikle terleme hızını düşüren tüm etkenler ortadan kaldırılmalıdır.
- Buharlaşma hızını artıran etkenler azaltılmalıdır. Bu açıdan aşırı rüzgarlı ortamlarda beton ve rüzgar arasına rüzgar önleyiciler koyulabilir. Diğer taraftan güneşin doğrudan etkisini azaltmak amacıyla gölgelikler oluşturulabilir veya gece döküm işlemi gerçekleştirilebilir. Bunun yanında bağıl nemi arttırmak amacıyla kalıp elemanlarının nemlendirilmesi veya döküm sonrası nemli polietilen örtülerle yüzeyin kapatılması sağlanabilir.
- Beton dökümü sonrasında gerekli kür işlemlerine başlanmalıdır. Bu kapsamda sertleşme işlemi gerçekleşinceye kadar taze beton yüzeyi nemli örtülerle kaplanarak buharlaşan suyun kaçışı önlenmelidir. Hatta beton dökümü devam ederken yerleşimi tamamlanan ve mastarlanan kısımlara bir an evvel nemli örtülerin serilmesinde fayda bulunmaktadır. Sertleşme gerçekleştikten sonra da bilindiği üzere betonun yeterli aralıklarla en az 14 gün olmak üzere yağmurlama biçiminde sulanmasına geçilmelidir.
- Bu ve benzeri işlemlere rağmen plastik rötre çatlakları ile karşılaşmak yine de mümkündür. Ancak donatı korozyonunun önüne geçmek açısından çatlak yüzeylerinin çeşitli onarım harçları ile kapatılması gerekmektedir.
