Segregasyon Nedir? Nedenleri ve Çözümleri

Segregasyon Nedir?

Segregasyon, Fransızca “segregation” kelimesinden dilimize geçmiş olup ayrışma anlamına gelmektedir. Betonda segregasyon ise; su, çimento, kum ve agrega gibi beton bileşenlerinin çeşitli nedenlerden ötürü birbirinden ayrışması sonucu betonun heterojen bir hal alma durumudur. Beton karışımının homojen bir yapıya sahip olması esastır. Bu homojen yapının kalıba yerleşimi sonrasında da aynı özelliğini koruması istenir.

Segregasyonun Zararları

Segregasyona uğrayan beton elemanlarında dayanım kaybı ortaya çıkar. Bu açıdan segregasyon, beton dayanımını olumsuz yönde etkilemesi nedeniyle dikkat edilmesi gereken bir kusurdur. Şayet segregasyon durumunun giderilebilecek boyutlarda olduğu ve dayanımı etkilemeyeceği düşünülüyorsa çeşitli yöntemlerle tamiri yapılabilir; ancak dayanımı önemli boyutlarda etkileyeceğine karar verilir ise söz konusu betonun kırılıp yeniden dökülmesi doğru bir yöntem olacaktır.

Segregasyonun Nedenleri ve Çözümleri Nelerdir?

Segregasyona neden olan etkenlerin başında işçilik hataları gelmektedir. Daha düşük oranlarda ise beton karışımının (su oranı ve agrega boyutu gibi) uygun olmaması sayılabilir. Daha detaylı inceleyecek olursak;

Vibratör kullanımında yapılan hatalı uygulamalardan kaçınılmalıdır

Deprem Yönetmeliğine göre beton dökümü esnasında vibratör kullanımı zorunlu kılınmıştır. Vibratör uygulaması sayesinde dökümü yapılan beton içerisindeki boşluklar sıkıştırma işlemi sonucu giderilir. Diğer taraftan ise karışım içerisindeki iri-ince malzemelerin beton içerisine homojen olarak dağılması sağlanmış olur. Bu bakımdan vibratör uygulamasının yeteri kadar yapılmaması veya gereğinden fazla yapılması durumlarında segregasyon görülebilmektedir. Şayet vibrasyon uygulaması gereğinden kısa süre tatbik edilirse beton homojenliği sağlanamayacağından; gereğinden uzun süre tatbik edilirse de iri malzemelerin dibe veya kenarlara toplanmasına neden olacağından homojenlik oluşmayarak segregasyon ortaya çıkacaktır. Ayrıca kalıp ve demir donatılara vibratör ucu değmemesine özen gösterilmelidir.

 Kalıp yapımında tabanda boşluk bırakılmamalıdır

Kalıp montajı esnasında zeminle kalıp arasında boşluk kalmamasına dikkat edilmelidir. Kalıp tabanında herhangi bir boşluk kalması halinde dökülecek beton şerbeti kalıbı terkedeceğinden iri agregalar dibe çökerek segregasyon oluşmasına yol açabilecektir. Öte yandan kalıp birleşim yerlerinin de boşluksuz olmasına özen gösterilmelidir.

Kalıp yapımında paspayı dikkate alınmadır

Demir donatıyı çevreleyecek paspayı kalınlığının gerekenden az olması veya hiç paspayı bulunmaması durumunda segregasyon görülecektir.

 Donatı sıklaştırma bölgelerinde akışkanlığı yüksek beton kullanılmalıdır

Genellikle, donatıların çok sık bulunduğu birleşim bölgelerinde vibratör uygulaması yeterince yapılamamaktadır. Bu durumda kıvam açısından akışkanlığı arttırmak amacıyla çeşitli katkı malzemeleri kullanılarak beton homojenliği korunmaya çalışılabilir. Diğer taraftan demir donatıların çok sık bulunduğu bölgelerde beton içerisindeki agrega çapının, donatı aralığından ufak olmasına ve aralıklardan rahatlıkla geçebileceği boyutta olmasına dikkat edilmelidir.

 Beton yüksekten dökülmemelidir

Pompa vasıtasıyla beton dökümü yapıldığında beton dökme yüksekliğinin fazla olması da segregasyona sebep olabilmektedir. Yüksekten dökülen beton bileşenlerinden iri agregalar düşme esnasında diğer bileşenlere göre daha ağır olduklarından karışımdan ayrılarak homojenliğin bozulmasına yol açarlar. Bu sebeple dökülen betonun düşme yüksekliğinin döşemelerde 0,50 metreyi; kolon ve perdelerde ise 1,5 metreyi geçmemesi tavsiye edilmektedir. Bu bakımdan beton döküm yüksekliğine dikkat edilmesi ve çarpma hızının azaltılması önem taşımaktadır.

 Betona su ilave edilmemelidir

Genellikle işçiler tarafından şantiyede üretilen beton karışımlarında bileşenlerin göz kararı eklenmesi veya kıvamı arttırmak amacıyla su eklenmesi durumlarında beton ayrışarak homojenliğini yitireceğinden segregasyon gözlemlenebilir.

Segregasyon Tamiri Nasıl Yapılır?

Öncelikle segregasyon seviyesinin uzman kişilerce incelenmesi ve uygulanacak yönteme yine uzmanlarca karar verilmesi gerektiğini hatırlatmak gerekmektedir. Ancak konuya ilişkin kabaca bir fikir vermek gerekirse; segregasyon miktarına bağlı olarak kimyasal tamir harçları ile yapı elemanının tamiri veya ileri seviye segregasyonlarda yapı elemanının yıkılarak tekrar imal edilmesi gerektiğini bilmek gerekir. Örneklerle gidilecek olursa, kolon dibinde meydana gelen bir segregasyon durumunda agregalar elle tutulup çekildiğinde veya çekiçle basit bir kaç vuruşta yerlerinden kopup düştükleri gözlemlendiğinde durum ciddiyet arz etmektedir. Diğer taraftan segregasyon nedeniyle demir donatılar dışarıdan gözükecek seviyeye geldiyse yani paspayı ortadan kalktıysa yine ciddi bir sorunla karşı karşıya olduğumuzu bilmemiz gerekir. Bu gibi durumlarda kesinlikle uzman kişilerden yardım alınarak karar verilmeli ve segregasyona muhakkak müdahale edilmelidir. Şayet müdahale edilmeyip inşaat tamamlanır ise böylesi bir durumda yıkılması gerekebilecek bir yapı elemanını sadece tamir harçlarıyla onarmaya çalışmaktan başka yapılacak birşey kalmaz.

Ülkemizde maalesef ki ehil olmayan kişilerce segregasyon üzerinin sıvayla kapatılarak durumun gizlenmeye çalışıldığına sıklıkla rastlanmaktadır. Bu durumda söz konusu yapı elemanı sadece yetersiz dayanıma sahip olmakla kalmayıp diğer taraftan paspayı bulunmadığı için donatı korozyonuna doğru yol almaktadır.

Tamir durumuna karar verildiğinde eğilme ve basınç değerleri yüksek kimyasal harçlardan faydalanılabilmektedir.