İçindekiler
Soğuk Derz Nedir?
Soğuk Derz, beton dökümü esnasında herhangi bir nedenden ötürü döküm işleminin belirli bir zaman duraksamasıyla birlikte dökülen betonun prizini alarak katılaşması ve sonradan dökülecek betonla arasında derz şeklinde gözle görülebilir bir süreksizlik oluşmasına yol açan hatalı uygulama biçimidir.
Soğuk Derz Neden Önemlidir?
Beton dökümünde monolitik (yekpare) döküm esastır. Betonun özellikle kolon ve kiriş gibi yapı iskeletini oluşturan taşıyıcı elemanlarında tek seferde döküm yapılması ve soğuk derzin meydana gelmesine mahal verilmemesi önem arz etmektedir.
Çünkü, statik proje hesaplamalarında betonun monolitik (yekpare-tekseferde) döküleceği kabulü yapılmaktadır. Bu açıdan bakıldığında soğuk derz ciddi bir yapısal risk olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bir Örnekle Soğuk Derzi Anlayalım?
Çok katlı bir gökdelen inşaatı şantiyesinde bulunduğumuzu varsayalım. Bu şantiyede büyük ölçekte beton kütlelerinin dökümünü gerçekleştirmekteyiz. Örneğin, birinci katın tabliyesini ele alalım. Oldukça büyük alana sahip bu tabliyenin tek seferde ve monolitik olarak beton dökümünü gerçekleştirmek teknik anlamda neredeyse imkansız. Böylesi bir durumda tabliyenin belirli bölgelerinde soğuk derz oluşumu kaçınılmaz hale geliyor. İşte böyle durumlarda yazının devamında anlattığımız şekilde önleyici bir takım yöntemleri uygulamakta fayda bulunmaktadır.
Büyük ölçekli bir projede temel betonu dökümü
Ancak bir diğer örneği ele alacak olursak; 5 katlı ve 10 daireden oluşan küçük çaplı bir yap-sat projesinin yüklenicisi konumundayız. Kolon ve kiriş beton dökümü aşamasına geldik. Bir takım maddi veya idari sebeplerden kaynaklı olarak kolon betonunu bugün, kiriş betonunu ise haftaya dökmeye karar verdik. İşte böylesi bir durum kabul edilebilir değildir. Beton dökümünün tek seferde mi yoksa bir çok seferde mi döküleceği meselesi bir tercih meselesi değildir. Tüm teknik imkanlar kullanılarak tek seferde dökümü sağlamalıyız.
Soğuk Derz Oluşmasının Nedenleri
Büyük ölçekli projelerde alan olarak yüksek metrajlı beton döküm işleminin tek bir güne sığmaması
Metraj hesaplamalarında yapılabilecek bir takım yanlışlıklardan kaynaklı olarak beton siparişini eksik vermek
Yapılan işçilik hataları sebebiyle döküm esnasında ortaya çıkacak durumların beton dökümünün durmasına sebep olması (Örneğin kalıp patlaması)
Sipariş verilen beton santrali ile döküm yapılacak şantiye arasındaki güzergahta yaşanacak yoğun trafiğin göz ardı edilmesi ve bunun sonucu olarak döküm işleminin bir güne sığmaması
Öngörülmedik hava koşulları sebebiyle mikserlerin gecikmesi, gelememesi; döküm işleminin duraksaması ve sonraki günlere sarkması
gibi örnekleri artırmak mümkün. Teknik imkanlar el verdiği sürece iyi bir organizasyon ile bu durumların önüne geçilmesi gerekmektedir.
Soğuk Derz Oluşmaması İçin Yapılabilecekler
Öncelikle yukarıda belirtildiği şekilde iyi bir organizasyon yapılmalı; monolitik döküm prensibinin dışına çıkılmamalı; İki beton dökümü arasındaki süre mümkün olduğunca kısa tutulmalıdır. Bu durumun sağlanamaması ve soğuk derz oluşumunun teknik olarak kaçınılmaz olması durumunda ise;
Yine de kolon betonu dökümünde soğuk derze mahal verilmemelidir
Kolon ve kiriş betonlarının birlikte ve tek seferde dökümü öncelikli tercih olmalıdır
Kirişler eğilmeye karşı koydukları için, kesme kuvveti düşey olacağından soğuk derz düşey olmamalıdır (Yatay doğrultuda olmalıdır). Yani döküm aşama aşama olacaksa sağdan sola veya soldan sağa şeklinde değil aşağıdan yukarıya doğru yapılmalıdır
Soğuk derz bırakılacak bölümlerde momentin en az olduğu yerler tercih edilmelidir
Kirişlerde ve döşemelerde ek yeri, açıklığın 1/4 ünde ve fakat pilye kıvrım yerlerinin en az 20 cm ilerisinde bırakılmalıdır. (Statik proje ve proje müellifinin görüşleri esastır)
Kirişlerde ve döşemelerde soğuk derz oluşacak ek yerine takviye donatı eklenmesi faydalı olacaktır.
Önce dökülen ve prizini almış betonun soğuk derz oluşacak yüzeyinde tırtıklama yapılarak yüzey pürüzlendirilmeli, sonrasında yüzey tozdan arındırılmalı, su verilerek nemlendirilmeli, aderans artırıcı kimyasal katkı malzemeleri kullanılmalıdır
Tüm bu ifadeler genel söylemler olup yapılabilecek en doğru yöntem ise; soğuk derz oluşacak ek yerlerinin seçiminde ve kullanılacak aderans artırıcı kimyasal katkı malzemesi seçiminde proje müellifinin görüşleri doğrultusunda hareket edilmesi, proje üzerinde ek yerleri işaretlenmek suretiyle müellif onayı alınması ve tutanak haline getirilmesi; sonrasında uygulamaya geçilmesidir.
